مخینه

شيخ زايد بن سلطان آلنهيان پوهنتون د خوست ښار لویدیځ لوري په ۶ کلیومترۍ کې موقیعت لري، چې تاسیس او تاریخي پس منظر یې په څلورو بېلا بېل او مهم پړاوونه لري او په لاندې ډول د یادونې وړ دي:

لومړی پړاو: د شوروي اتحاد د اشغال په وړاندې د مبارزې په مهال په دیار هجرت کې د مسلکي مجاهدینو او هېوادوالو د روزنې او تحصیل په موخه ګڼ شمېر پوهنتونونه رامنځته شول، دعوت و الجهاد پوهنتون، احمد شاه ابدالي پوهنتون، اسلامي پوهنتون، سید جمال الدین افغاني پوهنتون، هېواد پوهنتون او داسې نور، چې اکثرو یې تپه بېلا بېلو جهادي ګوندونو پورې تړاو لاره او د اړوندو مجاهدینو او منسوبینو د روزنې لپاره یې کار ورڅخه اخیست. د نوموړو پوهنتونونو فعالیت د ځینو سیاسي ملاحظاتو له امله د یو څه وخت لپاره د پاکستان حکومت لخوا بند شو او د برحاله محصلانو برخلیک یې نامعلوم پاتې شو.  دويم پړاو: په ۱۳۷۸ ه.ش کال کې افغان علمي او جهادي شخصیتونه، چې بارز رول پکې مرحوم الحاج مولوي جلال الدین حقانيرحمه الله لوباوه، سره همغږي شول او له ډېرو مجالسو او هلو ځلو څخه وروسته په توافق ورسيدل، تر څو د پاکستان له حکومت څخه په (۲۸ / ۲ / ۱۳۷۸ هـ.ش) نيټه په خیبر پښتونخوا کې د افغان پوهنتون په نوم د فعالیت اجازه ترلاسه او هلته د یو خصوصي پوهنتون په حیث خپلو تحصیلي چارو ته ادامه ورکړي، په دې وخت کې نوموړی پوهنتون د پاکستان حکومت سربېره د افغانستان اسلامي امارت سره هم ثبت او تحصیلي اسنادو ته یې د اسلامي امارت لخوا علمي اعتبار ورکول کېده. د دې لپاره چې په هېواد کې بشپړ امنیت تامین شوی و او تحصیل ته ښه زمینه مساعده وه، هڅه وشوه چې نوموړی پوهنتون هېواد ته را انتقال او د تحصیل زمینه د هېواد دننه برابره شي، مناسبې ودانۍ او امکانات ورته چمتو، علمي او مالي برخه کې دوامداره ملاتړي ورته پیدا شي؛ خو د اسلامي امارت سقوط یادې چارې د خنډ او ځنډ سره مخامخ کړې.

درېیم پړاو: د افغان شخصیتونو د تېرو هڅو په دوام او په ځانګړي توګه د خوست ولایت د علماوو، قومي مشرانو، روشنفکرانو، ځوانانو او د افغان پوهنتون د استاذانو، اداري کار  کونکو او د محصلانو غوښتنو او هڅو په پایله کې یاد پوهنتون په ۱۳۸۱ هـ.ش کال د وخت ادارې د مشر د (۱ / ۶ / ۱۳۸۱ هـ ش) نيټې (۲۲۶) ګڼه فرمان په اساس افغان پوهنتون خوست ولایت ته انتقال او د خوست پوهنتون په نوم یې په خوست ښار کې، چې معیاري تعمیر یې نه لاره او په میخانیکي لېسه کې یې د څلورو (طب پوهنځي د عمومي معالجوي څانګې، انجینري او زراعت پوهنځي د سېول او اګرانومي څانګو، حقوقو، شرعیاتو، ادارې او تجارت پوهنځي د حقوقو، شرعیاتو، ادارې او تجارتو څانګو او ښوونې او روزنې پوهنځي د کمپیوټر ساینس، ژورنالېزم، پښتو ادبیاتو، ریاضي او فزیک او کيمیا او بیولوژي څانګو) په چوکاټ کې د یو رسمي دولتي پوهنتون په حیث فعالیت پیل کړ، چې بیا وروسته د هغې ادارې د مشر د (۱۱ / ۶ / ۱۳۸۲ هـ .ش) نيټې (۳۴۲۸) ګڼه حکم په اساس د خوست ښار لويديځ لوري په شپږ کیلو مترۍ کې (۷۰۰) جريبه ځمکه ورکړل شوه.

څلورم پړاو: خوست پوهنتون، چې په دې وخت کې (۷۰۰) جریبه ځمکه ورته ځانګړې شوې وه، خو تدریسي ودانۍ او نور مناسب امکانات یې نه لرل، چې د افغان علمي شخصیتونو، په ځانګړې توګه د مرحوم الحاج مولوي جلال الدین حقاني  رحمه الله د پاملرنې او غوښتنې په اساس (۱۳۸۵) هـ.ش کال کې یاد پوهنتون ته د پنځو میلیونو امریکايي ډالرو په ارزښت اته تدریسي ودانۍ او لس د لیلیې ودانۍ د متحده عربي اماراتو لخوا جوړې شوې او د وخت ادارې د مشر د ۲۸ / ۱۰ / ۱۳۸۵ هـ ش نيټې، (۱۰۲) ګڼه فرمان په اساس د خوست پوهنتون نوم شیخ زاید بن سلطان آلنهیان پوهنتون ته بدل شو او د جوړو شویو ودانیو پرانيستنه یې په ۲۸ / ۱۲ / ۱۳۸۶ هـ. ش نيټه د متحده عربي اماراتو د حج او اوقافو وزیر، په افغانستان کې د یاد هېواد د سفیر او د وخت چارواکو لخوا ترسره او ګټې اخیستنې ته وسپارل شوې.

  شيخ زايد پوهنتون د هېواد په کچه د بشپړ علمي اعتبار په لرلو سره د اولې درجې پوهنتونونو په قطار کې ځای لري، چې اوس مهال دوولس (۱۲) پوهنځي لري، چې له طب، انجينري، شرعياتو، حقوقو او سیاسي علومو، اقتصاد، ژبو او ادبياتو، کمپيوټر ساينس، کرنې، ښوونې او روزنې، وترنري علومو، ټولنيزو علومو او ژورناليزم پوهنځيو څخه عبارت دي، چې (۳۳) فارغ ورکونکي او (۱۱) فارغ نه ورکونکي تحصیلي څانګې لري او ددې سربېره شپږ (۶) د شپې برنامې لري، چې کمپیوټر ساینس او شرعیاتو  برنامې یې په ۱۴۰۲ ه ش کال کې تأسیس شوي دي.

  یاد پوهنتون په مجموعي توګه (۶۸۸) کادري او اداري تشکیل لري، چې (۳۱۴) د استاذانو او پاتې (۳۷۴) بستونه یې د مسلکي، تخنیکي، اداري او خدماتي کارکونکو دي. اوس مهال په دوولس ګونو پوهنځيو او شپې برنامو کې څه د پاسه (۵۸۰۰) پنځه زره او اته سوه محصلان لري او هېواد ته تر انتقال وروسته تر دې دمه یې څه د پاسه (۱۸۰۰۰) اته لس زره محصلان فارغ او ټولنې ته د خدمت په موخه وړاندې کړي دي او همدارنګه یاد پوهنتون د عملي زده کړو لپاره مجهز تدریسي روغتون، لابراتوارونه، زراعتي تطبیقاتو فارم، حیواني کلينیک، شیخ زاید راډیو، عمومي کتابتون، څېړنو مرکز، معلوماتي ټکنالوژۍ مرکز، مسلکي پراختیا مرکز، کیفیت لوړونې مرکز، کار موندنې مرکز، حقوقي کلينیک، عمومي مسجد، فعاله لیلیه او نور اړین امکانات لري او کار ورڅخه اخیستل کیږي.

  د یادونې وړ ده، چې د تدریسي روغتون څلور پوړیزه ودانۍ او د شرعیاتو پوهنځي لپاره څلور پوړیزه ودانۍ د لوړو زده کړو وزارت د پراختیایي بودجې څخه جوړ شوي، پاتې نورې ټولې ودانۍ او تدریسي روغتون طبي تجهیزات د متحده عربي اماراتو لخوا برابر شوي دي.

لرلید

شیخ زاید پوهنتون یو علمي-څېړنیز مرکز دی، چې اسلامي او ملي ارزښتونو ته ژمن او په پرمختللې پوهه سمبال بشري ځواک په روزلو سره په سیمه ییزه کچه علمي (اکاډمیک) اعتبار لري.

رسالت

شیخ زاید پوهنتون د علمي او حمایوي بشري قوې پرمټ، د ټولنې اړتیاوو او غوښتنو ته په کتو د معیاري تدریس، څېړنو، نوښتونو او عصري ټېکنالوژۍ په کارولو سره داسې انساني ځواک روزي، چې له نړۍ سره د سیالۍ وړتیا ولري، د هېواد او سیمې په اقتصادي وده، ټولنیز پرمختګ، وحدت او ثبات کې رغنده ونډه ولري.